Joe Moran – Unë nuk kam qenë në bibliotekë që nga marsi. Bibliotekat universitare po arsyetojnë hapat e tyre me sisteme rezervimesh, rafte të rrethuara me shirit dhe libra të disponueshëm përmes klikimit dhe mbledhjes. Unë ua kam lënë bibliotekën tonë studentëve, të cilët kanë më shumë nevojë se unë. Por nuk ka qenë një sakrificë e lehtë; ne “kormorantët e bibliotekave”, siç na thirri Coleridge, ndihemi të dëbuar nga foletë tona.
Kam menduar prej kohësh që zemra e një universiteti është biblioteka e tij – hapësira më mikpritëse dhe barazuese në kampus. Shkohet atje për të përfunduar esenë, ëndërrojmë, ngrohemi, shikojmë një lojë futbolli drejtpërdrejt në një kanal në internet. Biblioteka ofron wi-fi falas, një hapësirë pune, lexim, ngrohtësi, dritë dhe paqe, jo të gjitha ato që të gjithë i gjejnë në shtëpi. Më mungon ajo gjendje e qetë e zellshme, e kapur në tingullin e qindra studentëve që trokasin me dy gishta në tastierë, si shiu i butë i verës që lëkundet në një çadër.
Më mungojnë edhe bibliotekat e tjera. Një ditë do të ulem përsëri në sallën e leximit të Bibliotekës Britanike, duke gjetur ngushëllim në indiferencën dashamirëse të lexuesve përreth meje. Një bibliotekë ofron, me fjalët e Zadie Smith, “një hapësirë të brendshme publike në të cilën nuk keni pse të blini asgjë për të qëndruar”. Argumenti se kemi më pak nevojë për një bibliotekë në një epokë dixhitale gabon, shkruan ajo, duke e parë atë “si një funksion më shumë sesa një shumësi të hapësirave individuale”. Biblioteka është një paradoks i bukur: një ndërtesë publike që ngulit aktet private të leximit, shkrimit dhe mendimit.
Supozoj se pandemia na ka mësuar që, nëse duhet, ne mund të mbijetojmë pa biblioteka. Historia e bursave është e mbushur me njerëz që, kur dëbohen prej tyre, bëjnë një virtyt të humbjes. “Bllokoni bibliotekat tuaja nëse dëshironi”, shkroi Virginia Woolf, pasi iu refuzua hyrja në një bibliotekë të kolegjit Cambridge, “por nuk ka asnjë portë, asnjë bllokim, as një rrufe që mund t’i vendosni lirisë së mendjes time”.
Ambicia e Woolf ishte të shkruante një histori të letërsisë angleze tërësisht nga kujtesa. Eric Auerbach, i internuar në Stamboll gjatë Luftës së Dytë Botërore, i privuar nga burimet evropiane që i duheshin, ai u përqendrua në vend të kësaj, në librin e tij klasik Mimesis, në lexime të shkëlqyera nga afër të klasikëve perëndimorë, nga Homeri te Woolf. Ai ia atribuoi ekzistencën e librit “vetëm kësaj mungese të një biblioteke të pasur dhe të specializuar”. I detyruar të shfletojë literaturën e gjerë dytësore, ai kurrë nuk do të kishte arritur ta shkruante atë.
Akoma më shumë, tërheqja pwr bibliotekat është sa emocionuese, aq edhe praktike. Jeta shkencore mund të jetë e vetmuar dhe joshëse. Bërja e kërkimeve shpesh ndihet sikur shkel ujë. Bibliotekat na ngulitin një ndjenjë inkurajuese të ndërmarrjes kolektive. Ato janë, me fjalët e David Attenborough, “truri i pamasë komunal i ADN ekstrupore, shtesa të trashëgimisë sonë gjenetike”. Ata e bëjnë njohurinë, në abstraksionin e saj të mrekullueshëm, por marramendës, beton dhe të prekshëm. Unë u kujtoja studentëve se librat në bibliotekë janë ende të njohur si “mbajtje” dhe se ndonjëherë është mirë t’i mbash ato.
Sa mizor, pra, që kjo kuintesencë fizike e kolegjialitetit tonë – me librat e saj të mbledhur nga të tjerë të panumërt pa emër, stacionet e saj të punës me kompjuter të nxehtë, atriumet e saj të mëdha ku qindra thithin të njëjtin ajër – është tani një vend kaq ngjitës dhe i rrezikshëm. Si dhe duke sulmuar sistemet tona të frymëmarrjes, virusi ka sulmuar këtë ide të vetvetes si kafshë sociale, të cilët dëshirojnë të jenë pranë njëri-tjetrit edhe nëse mund të punojmë më shpejt vetëm dhe me kosto më efektive.
Nostalgjia ime për bibliotekat mund të jetë sentimentale, por po çfarë? Qeniet njerëzore pëlqejnë të ankorohen në vende të njohura. Në një ese të famshme, George Orwell raporton rreth barit të tij ideal, “Hëna nën ujë”. Në fund, Orwell pranon atë që lexuesit perceptues tashmë kanë menduar: bari i tij i përsosur nuk ekziston, duke qenë vetëm një bashkim i aspekteve më të mira të të gjitha bareve të papërsosura që ai ka njohur.
Në të njëjtin parim, në bllokim kam imagjinuar bibliotekën time të përsosur. Në syrin e mendjes sime shoh një dhomë të vetme, të madhe të mbështjellë me dru të errët, me pishina të buta drite që burojnë nga llambat e tryezës jeshile dhe karrige të mbushura me mbështetje të lartë, me mbështetëse të forta që mrekullisht futen poshtë tavolinave. Raftet e librave janë po aq të gjatë sa autobusët dykatësh, kufijtë e sipërm të tyre arrihen nga shkallët. Në katin e ndërmjetëm, të arritur me shkallë hekuri spirale, ka qoshe dhe gropa ku mund të tërhiqesh më larg nga bota. Rrezet e diellit filtrohen përmes tyre për të lënë një efekt zbukurues të bukur në dyshemenë e parketit. Dhoma ka vetëm disa banorë të tjerë, askush prej të cilëve nuk ka kollitje ose nuhatje të bezdisshme. Kjo bibliotekë e përsosur është e vogël, por sipas një procesi magjik të vetë-rimbushjes ka çdo libër që më duhet.
John Betjeman tha se në rast të Armagedonit, ai do të drejtohej në departamentin e dyqaneve të Peter Jones në Sloane Square, “sepse asgjë e pakëndshme nuk mund të ndodhte kurrë atje”. Unë ndjehem në të njëjtën mënyrë për bibliotekën time të përsosur. Një ditë shpresoj të rifilloj kërkimin për të.
Joe Moran është profesor i historisë angleze dhe kulturore në Universitetin e Liverpool John Moores.
©Gazeta Liberale
