Dekani i Fakultetit Filologjik i Universitetit të Tetovës, Prof. Dr. Berton Sulejmani, mori pjesë në konferencën ndërkombëtare: “Profesor Eqrem Çabej përmes letërkëmbimit me kolegë të gjuhës gjermane” të organizuar nga Fakulteti i Gjuhëve të Huaja të Universitetit të Tiranës. Në këtë konferencë, punimet e së cilës u zhvilluan më 9 nëntor 2023, lexoi kumtesën e tij shkencore me titull: ”Komtesat shkencore të Prof. Eqrem Çabejt të botuara në revistën “Jehona” të Shkupit”
Veprimtaria më e frytshme arsimore e shkencore e Profesor Çabejt është ajo e pas viteve 1945 (e njohur si periudha e Pasçlirimit), në një anë për përgatitjen e kuadrove universitarë (Prof. E. Çabej është edhe njëri ndër themeluesit e arsimit të lartë të Shqipërisë), e në anën tjetër për ta çuar përpara shkencat albanologjike. Në këtë drejtim ai hartoi dhe redaktoi shumë tekste mësimore për shkollat shqipe. Kur bëhet fjalë për veprimtarinë e tij të gjerë arsimore, duhet të theksohet se Prof. E. Çabej dha kontribut të madh e të çmueshëm me cikle ligjëratash dhe ligjërata të veçanta shkencore për studentët e shkallës së dytë e sidomos për ata të shkallës së tretë dhe për pedagogët e katedrave albanologjike të Universitetit të Prishtinës e të Shkupit si dhe në atë të Vjenës, theksoi prof. B. Sulejmani.
Krahas punës së tij për një kohë mjaft të gjatë në Institutin e Shkencave e më vonë në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë, anëtar i së cilës ishte që nga themelimi i saj e madje edhe anëtar i Kryesisë së Akademisë, Prof. E. Çabej botoi edhe disa kumtesa shkencore në revistën “Jehona” të Shkupit. Në këtë revistë të parë dhe të vetme në gjuhën shqipe pas Luftës II Botërore ndër shqiptarët e ish-Republikës Jugosllave të Maqedonisë (sot R. e Maqedonisë së Veriut) dhe që filloi të botohet në Shkup në vitin 1962 me dhjetë numra në vit, Profesor Eqrem Çabej botoi këto studime shkencore: “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe” (1972, viti XI, nr. VII); “Mbi disa çështje të traditës së shkrimit dhe të drejtshkrimit të shqipe” (1972, viti X, nr. IX); “Elementet latine të gjuhës shqipe” (1974, viti XII, nr. IV); “Ilirishtja dhe shqipja” (1980, viti XVIII, nr. VII); “Romantizmi në Europën Lindore e Juglindore dhe në literaturën shqiptare” (1995, viti XXXIII, nr. IV, ky studim është shkruar më 1945 dhe pa dritën për here të parë në veprën: Eqrem Çabej “Shqiptarët midis Perëndimit dhe Lindjes” që u botua më 1994 në Tiranë. Kolegjiumi i redaksisë së revistës “Jehona” kanë shkëputur dhe kanë botuar pjesën e tretë të këtij studimi).
Profesor Eqrem Çabej prej fillimit të krijimtarisë së tij ka përkrahur tezën se shqiptarët janë pasardhës të ilirëve dhe se gjuha shqipe vjen prej ilirishtes. Në kongrese të ndryshme kombëtare e ndërkombëtare me argumente shkencore hodhi poshtë pohimet e dijetarëve të huaj që e kanë kundërshtuar prejardhjen të shqiptarëve. Këtë më së miri e shohim edhe në punimin e tij të radhës të botuar në revistën “Jehona” (Shkup) me titull: “Ilirishtja dhe shqipja” (1980, viti XVIII, nr. VII).
Në fund të kumtesës së tij, dekani i F. Filologjik, Prof. Dr. Berton Sulejmani theksoi se rëndësia e këtyre studimeve të Prof. E. Çabejt – këtij eruditit dhe personalitetit të shquar të shkencave albanologjike në përgjithësi dhe të gjuhësisë shqiptare në veçanti, të botuara në revistën “Jehona” (Shkup), është kolosale për shkak të kohës dhe vendit ku u botuan, por, edhe, veç tjerash, kanë qenë pika referimi për zhvillimin e studimeve të gjuhës shqipe nga gjuhëtarët shqiptarë në Maqedoninë e Veriut.
