Robert -Jan Smits, ish-drejtor i përgjithshëm i kërkimit në BE | Zemra e projektit evropian nuk është tregu i tij i brendshëm apo konkurrenca apo politika e saj tregtare. Gjithashtu nuk është bashkimi monetar apo Politika e Përbashkët Bujqësore. Është tërësia e vlerave për të cilat vendet anëtare janë pajtuar: respektimi i dinjitetit dhe të drejtave të njeriut, liria, demokracia, barazia dhe sundimi i ligjit.
Këto vlera janë të përfshira në nenin 2 të Traktatit Evropian dhe u frymëzuan nga mizoritë e Luftës së Dytë Botërore. Por neni 2 thotë më shumë. Ai flet për këto vlera “në një shoqëri në të cilën mbizotëron pluralizmi, mosdiskriminimi, toleranca, drejtësia, solidariteti dhe barazia midis grave dhe burrave”.
Përfshirja e këtyre vlerave nuk ka qenë kurrë më parë një çështje e madhe. Ato kryesisht janë përfshirë në kriteret e pranimit për vendet e reja anëtare dhe në politikat e jashtme të BE ndaj vendeve si Turqia, Rusia dhe Kina. Por, sot, situata është ndryshe. Në Poloni, pavarësia e gjyqësorit është e rrezikuar. Në Hungari, jeta e organizatave të shoqërisë civile dhe universiteteve – veçanërisht, Universiteti i Evropës Qendrore dhe Akademia e Shkencave – janë duke hasur vështirësi. Dhe gazetarët janë vrarë në Maltë, Bullgari dhe Sllovaki – në të vërtetë, ish-kryeministri i Sllovakisë gjithashtu tha se nuk kishte vend në vendin e tij për refugjatë myslimanë.
Raporti i Carnegie Europe për vitin 2017, “Mbrojtja e vlerave të BE-së në Poloni dhe Hungari”, ka të drejtë të thotë se “vendet, ashtu si individët sillen, mund t’i besojnë njëri-tjetrit vetëm nëse ndajnë vlera të demokracisë dhe të drejta, sepse këto përcaktojnë sjellje të pranueshme midis palëve të interesuara. Nëse ai besim zhduket, bashkëpunimi ndalet dhe shpaloset integrimi. Po ti shtojmë Brexit dhe ngritjen e partive politike anti-BE në të gjithë kontinentin dhe ju mund të punoni për të gjetur një recetë për një zbulim të konsiderueshëm.
Në rrethana të tilla, unë besoj se bashkësia shkencore në të gjithë Evropën ka një përgjegjësi të veçantë të flasë dhe të tregojë se ne ende besojmë në vlerat tona evropiane. Në të vërtetë, shkenca nuk mund të lulëzojë pa to. Merrni integritetin. Le ta sqarojmë se ne zbatojmë standardet më të larta të integritetit dhe etikës dhe jemi të pamëshirshëm ndaj sjelljes shkencore.
Në vitin 2017, me kërkesën time, ALLEA, Federata Evropiane e Akademive të Shkencave dhe Shkencave Humane, azhurnoi dhe modernizoi Kodin Evropian për Integritetin e Kërkimit, duke futur nocione të reja siç janë integrimi i të dhënave. Me kaq shumë lëvizshmëri studiuesish midis kombeve, do të kishte shumë kuptim nëse të gjitha vendet evropiane do ta pranonin atë.
Megjithatë, thjesht përcaktimi i rregullave nuk është i mjaftueshëm. Ata duhet të futen në komunitetin e shkencës dhe të monitorohen. Shumë shpesh në të kaluarën, përgjegjësia për sjellje shkencore i ishte ngarkuar studiuesit individual. Komisioni Evropian ka të drejtë të insistojë gjithnjë e më shumë që institucionet pritëse gjithashtu të pranojnë ndonjë përgjegjësi. Ishte gjithashtu e drejtë, vitin e kaluar, të rivendoset Grupi Evropian për Etikën në Shkencë dhe teknologjitë e reja: një organ prej 15 ekspertësh të etikës për ta këshilluar atë mbi pasojat sociale të zhvillimeve të tilla si redaktimi i gjeneve, inteligjenca artificiale, “Big Data” dhe automatizimi i ngjarjeve. Respektimi i niveleve më të larta të integritetit dhe etikës do të na lejojë të qëndrojmë kundër skeptikëve dhe të sqarojmë se shkenca nuk është “thjesht një mendim ndryshe”.
Një vlerë tjetër e rëndësishme është besimi. Shkenca mund të funksionojë vetëm në një sistem të bazuar në besim, në të cilin ka liri dhe autonomi të plotë. Ne mund të jemi krenarë që kemi një sistem të tillë në shumicën e vendeve anëtare të BE-së. Sidoqoftë, në Hungari, studimet për gjininë janë ndaluar dhe, në Poloni, hulumtimi objektiv i Holokaustit u rrezikua kur u propozua që kritikimi i rolit të qytetarëve dhe politikanëve polakë të bëhej vepër penale.
Komuniteti shkencor dhe ai akademik i Evropës duhet të jetë shumë më i zëshëm për të dënuar lëvizje të tilla dhe për të treguar solidaritet me kolegët e prekur. Për këtë arsye, unë isha shumë i lumtur kur lexova deklaratën publike të shkurtit nga Academia Europaea, Akademia e Shkencave Humane dhe Shkencave e BE, në mbështetje të Akademisë Hungareze të Shkencave, pasi qeveria hoqi atë nga përgjegjësia e saj për financimin e institucioneve kërkimore dhe kërcënoi të aneksi premisat e saj.
Por përgjegjësia është gjithashtu e rëndësishme. Në kontekstin shkencor, nuk dua të them vetëm përgjegjësi financiare, por përgjegjësi ndaj shoqërisë për hulumtimin që po bëhet dhe financohet nga paratë publike. Ne nuk duhet të kemi frikë nga kjo.
Përgjegjësia është pjesërisht për të treguar ndikim. Por ndërsa unë mbështes plotësisht trendin për financimin e agjencive për të kërkuar nga aplikantët për deklaratat e ndikimit kur bëhet fjalë për kërkime të orientuara nga misioni, unë mbetem skeptik në lidhje me kërkimin e tij për hulumtime kufitare. Kjo është arsyeja pse unë gjithmonë e kam kundërshtuar atë për Këshillin Evropian të Kërkimit, në lindjen e të cilit isha prezent me krenari dhe projektet e përfunduara të të cilit megjithatë kanë dhënë kontribute të mëdha sociale ose ekonomike në 79 përqind të rasteve, sipas analizës së vet retrospektive.
Përveç shtrirjes së njohurive, ndikimet më të rëndësishme të shkencës janë trajnimi i të rinjve dhe ofrimi i mbështetjes shkencore për politikëbërësit. Për politikanët, në fund të fundit, të marrin vendimet e tyre mbi baza “politike”, natyrisht, është e drejtë e tyre, por është e rëndësishme që ata të dinë se çfarë thonë provat shkencore për temën në fjalë. Kjo është arsyeja pse Mekanizmi Këshillimor Shkencor i BE-së, i përbërë nga shtatë shkencëtarë të shquar dhe pesë rrjete të akademive evropiane, është kaq jetik.
Përgjegjësia padyshim që shkon krah për krah me transparencën, e përcaktuar më së miri si të funksionojë në atë mënyrë që të tjerët të mund të ndjekin me lehtësi atë që po bën. Konsultimi i gjerë publik që komisioni kreu disa vjet më parë për shkencën e hapur e vuri në planin e ditës transparencën e lartë. Ndërsa Lidhja e Universiteteve Evropiane të Kërkimit me të drejtë e vendos atë në dokumentin e saj të pozicionit mbi këtë temë, “shkenca e hapur, hap mënyra të reja në të cilat ndërmarrja, arsimi / inovacioni ndërmerren, arkivohen dhe kurohen dhe shpërndahen në të gjithë globin”.
Përfshirja është një temë tjetër e nxehtë dhe përmban disa dimensione, në lidhje me faktorë të tillë si gjinia dhe gjeografia. Një nga pyetjet kryesore është se deri ku duhet të shkojmë për të kërkuar gjithë-përfshirje në fondet evropiane të kërkimit. Unë kam qenë gjithmonë e qartë se kuotat nuk duhet të imponohen për arsye politike – veçanërisht për ERC të drejtuara nga përsosmëria. Në të njëjtën kohë, megjithatë, ne kemi nevojë për të hapur rrjete kërkimore – dhe le të jemi të qartë: nuk ka asnjë vend të vetëm në Evropë që ka një monopol të përsosmërisë. Studiuesit më të shkëlqyeshëm të rinj që hasa gjatë kohës sime në komision ishin vendosur në Hungari, Republikën Czecheke, Bullgari dhe Rumani.
Vlera përfundimtare evropiane për të cilën dua të flas – dhe më e rëndësishmja në kontekstin e klimës aktuale politike në Evropë dhe, natyrisht, Brexit – është bashkëpunimi. Të gjithë e dimë që botimet e bashkë-hartuara ndërkombëtarisht janë më të cituarit, dhe të gjithë e dimë proverbin afrikan që nëse dëshiron të shkosh shpejt, shko vetëm, por nëse dëshiron të shkosh larg, shkoni së bashku.
Në lidhje me Brexit në mënyrë specifike, unë do t’i bëja këto vërejtje. Aktualisht ka rreth 32,000 shtetas të BE që punojnë dhe 12,000 studentë të doktoratës evropiane që studiojnë në institucionet e Mbretërisë së Bashkuar. Midis viteve 2005 dhe 2014, janë kryer 450,000 punime hulumtuese me bashkë-autor nga studiues britanikë dhe evropianë. Sipas Horizon 2020, 12,000 pjesëmarrës britanikë pritet të marrin rreth 9 miliardë euro. Më shumë se 2,300 studiues britanikë janë përfshirë si ekspertë në vlerësimin e projekt propozimeve.
Këto shifra ju tregojnë se sa i fortë është bashkëpunimi midis studiuesve britanikë dhe kolegëve të tyre nga Kontinenti. Dhe ky bashkëpunim është rezultat i shumë viteve të rrjetëzimit, respektit të ndërsjellë, partneritetit dhe miqësisë. Disa politikanë britanikë mendojnë se mund të zëvendësojnë lidhje të tilla brenda natës duke “bërë globale”, por kjo është thjesht naive. Të mendosh që krijimi i një versioni ERC me bazë në Mbretërinë e Bashkuar do të përbëjë diçka të vërtetë është më se naive. Thjesht pyesni Zviceranët: ata u përpoqën të bënin diçka të ngjashme kur u përjashtuan nga Horizon 2020 në 2014. Gjithsesi, çfarëdo që politikanët me mençurinë e tyre të vendosin të bëjnë, shkencëtarët dhe përfaqësuesit e sistemit shkencor nga Mbretëria e Bashkuar dhe pjesa tjetër e Evropës do të bashkëpunojnë gjithmonë. Gazeta Liberale
