Gëzim Puka – Këto janë disa nga esklamacionet në fund të bisedave tona të nxehta në ditët e vapës së gushtit, por jo më pak të nxehta janë këto dialogje edhe në ditët e ftohta të dimrit. Shpirti sokratik nuk është mposhtur akoma. Miku ynë filozof tund kokën në shenjë mosmiratimi për sipërfaqësinë e bisedave tona, megjithëse përpiqet të qëndrojë i paqtë me kinse intelektualizmin tonë.
Ai është një lexues i thekur, i brumosur me dije, edhe pse në dukje i hallakatur ndër libra. Dua të kuptoj se si brendia e faqeve që kapërdin, sistemohet në raftet prej neuronesh brenda kokës së tij. Lexime që rrjedhin duke u shndërruar në nxitje elektrike. Lexime që stampohen brenda asaj koke, e cila prej shumë vetave do të dëshirohej, që të kishte një pamje të shtypur. Sokrati, Aristoteli, Platoni, Horaci, Akuini, Spinoza, Dekarti, Hegeli, Kanti, Shopenhaueri ulen çdo ditë me ne në pijetoren e lagjes dhe asfiksojnë përditshmërinë monotone dhe përshtatshmërinë mediokre. E kuptoj rebelimin leximor të letërsisë, që përvijon idetë e mëdha të përtypura nga shkrimtarët. E ne heshtim kur kjo ngarkesë leximesh shkrepëtin, si rrufe në qiell të hapur.
Për ata që janë rastësisht në tavolinën tonë, që fati i solli të përshëndesin njërin nga të pranishmit, më ngjan se marrin në fytyrë shprehje hutimi dhe madje nxitojnë të largohen drejt rëndomtësisë së jetës së tyre, ndërsa ne “stoikët” vijojmë normalitetin tonë dëgjimor, sikur të mos kishte ndodhur asgjë. “Republika“ e tavolinës sonë nuk është ajo idealja, por diçka që ka lidhje me idealin. Në mazhorancë sofra ka: mësues, muzikantë, pensionistë, shkrimtarë, por në krye është gjithmonë dollibashi i dijes, lexuesi-filozof.

Menjëherë pas shpërthimit filozofik serioz, pjesëmarrësit kanë ngutje të fusin brenda diskutimeve ironinë, atë të kohës sonë, të republikës së lodhur përditore. Dhe bien një e nga një shkëlqimtarët e filozofisë, pas ankesave për faturat e dritave, ujit, telefonit. Kur Kanti rikthehet në tryezë me kritikën e gjykimit është paksa vonë, se interpretimet tona për ngjarjet më të fundit të krimit në qytet i kanë mbyllur çdo alternativë. Dikush kujton një motiv kënge dhe nisim plot pasion të flasim për muzikën. Dikush kujton kohën e zhurmuesave dhe idealizon solidaritetin e kohës së qoftëlargut. Dikush flet për varfërinë e skajshme, duke tentuar të zbatojë rregulloren pandemike. Ajo që më ngushëllon është se kjo sofër e ka akoma njerzillëkun.
Largohemi një e nga një me mëdyshjen për kotësinë ose jo të ditëve tona në këtë republikë. Filozofi ikën më i qetë se të gjithë ne, sepse në “republikën” e tij leximore ka më shumë rregull se kudo. Leximet e tij i gjejnë vetë sirtarët e tyre në raftet prej neuronesh. Vapa e gushtit do ia lërë vendin vjeshtës në qytetin ku asgjë nuk ndodh. E përgjatë këtij shndërrimi ne do të hallakatemi në ndonjë tavolinë tjetër.

Filozofi-lexues kalon pranë universitetit e bibliotekës, pa e kthyer kokën. Në këto çaste më ngjan se institucionet shndërrohen në përbindësha, që e shikojnë me inat, ndërsa ai kalon duke vërshëllyer. Bishat institucionale mburren se kanë bluar me dhjetëra më të mirë se ky në mullinjtë e tyre. Në kokat që ndodhen brenda kështjellave të tyre, ndonëse ka më pak rafte neuronesh me lexime, sidoqoftë ka më shumë faqe librash të shkruar. Me dhjetëra e qindra rafte të mbushura me artikuj shkencorë, faqe të pashfletuara librash, të pluhurosura nga koha, rreken të sfidojnë me heshtje, vërshëllimën filozofike, që vjen paksa e stonuar dhe e shkujdesur nga rruga përbri tyre. Kur i ndodh të lexojë skarcitete, habitet me veten, që nuk guxoi akoma ta hedhë një fjalë në kartë. Rrallë pyet veten: “Si u bënë të gjithë shkrimtarë, pa qenë kurrë lexues?!”

Është ditë gushti, por në qytetin e varfër është ditë pune. Pluhuri i zhegut dhe tymnaja e automobilave të vjetër nuk ia helmon ecejaken e shkujdesur perspektive drejt Itakës leximore, apartamentit të tij të mbushur me libra. Panorama qesëndisëse e tregtarëve në trotuare për këtë “fyell”, që po kthehet në shtëpi duarbosh, e shton ironinë e skenës. Lexuesi-filozof i papunë, duket se po përqesh kapadaillëkun e pazarxhinjve dhe tashethemxhinjve të qytetit. Ndërsa për qytetin po vjen ora e telenovelës, për personazhin tonë po vjen momenti çlirues nga robëria e përditshmërisë, leximi i letërsisë.

Bashkë me muezinët më duket se dëgjoj edhe një jehonë që zbret nga malet që rrethojnë qytetin, është kushtrimi i lexuesit: “Ehehehej! Unë jam këtu akoma dhe nuk dorëzohem kurrë!”. Gazeta Liberale